Zimni ogrodnicy to zjawisko klimatyczne spotykane co roku w połowie maja. Związane jest ze zmianą cyrkulacji powietrza nad Europą. Dochodzi do niego, kiedy po okresie utrzymania się wyżu barycznego nad Środkową i Wschodnią Europą (także nad Polską), zmienia się cyrkulacja atmosferyczna. Wyż słabnie, a jego miejsce zajmuje niż baryczny, przynoszący zimne powietrze z obszarów polarnych.

Jak informuje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, powołując się na Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego, analiza danych z lat 1881-1980 pokazała, że w 95 spośród tych lat zaobserwowano istotne ochłodzenia w okresie od 1 do 25 maja. Aż w dziewięciu latach spadek temperatury z dnia na dzień przekraczał dziesięć stopni Celsjusza. Dzięki tym danym ustalono, że największe prawdopodobieństwo ochłodzenia występuje między 10 a 17 maja i wynosi ono aż 34 procent.

Nazwa zimnych ogrodników pochodzi od solenizantów, których wspomnienie przypada właśnie w okresie, kiedy występuje największe prawdopodobieństwo ochłodzenia. To święty Pankracy, którego wspomnienie przypada na 12 maja, św. Serwacy (13 maja) oraz św. Bonifacy (14 maja). Zimna Zośka, czyli św. Zofia, ma swoje święto 15 maja. Tego samego dnia wspomina się też świętego Izydora, zwanego też Oraczem, który jest patronem rolników. 

Przymrozki wiosenne pojawiają się u nas regularnie, powodują w lesie większe szkody, gdyż drzewa na początku wegetacji są wrażliwe na niskie temperatury. Szkody polegają na wymrażaniu wschodów, a u drzew starszych - rozwijających się pączków, pędów, liści lub kwiatów. Następstwem tego są zakłócenia wzrostu, zniekształcenia strzałek oraz straty na przyroście i owocowaniu. W młodych pędach drzew liściastych mogą wytwarzać się zrakowacenia w miejscach porażenia kambium. Przymrozki wiosenne mogą występować jako tzw. przymrozki adwekcyjne (naniesione) i jako przymrozki radiacyjne (miejscowe). 

Przymrozki adwekcyjne spowodowane są napływem mas chłodnego powietrza z północnego wschodu, rzadziej z północy. Występują w maju, a czasem w połowie czerwca, zwykle na dużym obszarze. Dla drzew niebezpieczne są przymrozki majowe, pojawiające się między 12 a 15 maja, w czasie, w którym kiełkuje, kwitnie i rozwija się większość naszych drzew. Przymrozki radiacyjne powstają w wyniku oziębienia się dolnych warstw powietrza, wywołanego nocnym wypromieniowaniem ciepła z powierzchni gleby i roślinności. Największe niebezpieczeństwo wystąpienia tego przymrozku jest blisko powierzchni gruntu; zmniejsza się ku górze. Granica występowania przymrozku zostaje przekroczona na wysokości 1-2 m. Dlatego też młode i niskie rośliny, młode uprawy oraz zbyt wcześnie odsłonięte podrosty są najbardziej narażone na przymrozki miejscowe.

Szczególnie narażone na przymrozki bywają zasłonięte od wiatru zagłębienia terenu lub powierzchnie niedużych zrębów otoczonych wyższymi drzewostanami, tzw. zmrozowiska. Najwyższy pionowy zasięg występuje w miesiącach wiosennych, natomiast w lecie zmniejsza się do nieznacznej wysokości. Najczęściej warstwa mroźnego powietrza nie przekracza wysokości 2 m. Gdy drzewa wyrosną ponad tę warstwę, przymrozki stają się dla nich mniej niebezpieczne. Drzewa niekiedy przystosowują się do niekorzystnych warunków wzrostu w płytkich zmrozowiskach. Przykładem może być świerk i jodła, które rozwijają pączki boczne wcześniej od szczytowego. Pączki te ulegają zmrożeniu, lecz pączek szczytowy, który rozwija się później, nie jest narażony na przemarznięcie. Stąd pochodzi charakterystyczny wygląd jodełki rosnącej na zmrozowisku, która od wczesnej młodości jest oczyszczona z bocznych gałązek nawet gdyby rosła pojedynczo. Dopiero po przekroczeniu krawędzi zmrozowiska, boczne gałęzie mogą się normalnie rozwijać. Zmrozowiska mogą wystąpić również w gniazdach znajdujących się wśród drzewostanu. Gniazda powstałe w drzewostanie w sposób naturalny (wiatrołomy) lub sztuczny, stają się zmrozowiskami, jeżeli zimne, nagromadzone w nich powietrze nie ma możności odpływu.

Z naszych leśnych gatunków drzewiastych najbardziej wrażliwe na przymrozki są: jesion, buk, dąb, robinia akacjowa, jodła. W gospodarstwie leśnym musimy zawsze zwracać uwagę na wymagania cieplne drzew i ich wrażliwość na przymrozki. Z wymaganiami cieplnymi trzeba się koniecznie liczyć przy odnowieniu lasu a także podczas wykonywania cięć pielęgnacyjnych w starszych drzewostanach.

Mimo wspomnianych profilaktycznych zabiegów hodowlanych oraz stosowaniu różnych środków ochronnych przed przymrozkami (stosowanie przedplonów, osłanianie grządek na szkółkach, umożliwienie odpływu zimnego powietrza ze zmrozowisk) mamy nadzieję, że zimni ogrodnicy nie będą tak "zimni" i szkody od spóźnionych wiosennych przymrozków będą niewielkie.

Jednocześnie wiemy, że to ostatni moment, kiedy mogą pojawić się przymrozki. To ważna informacja także dla ogrodników i botaników. Po tych dniach chłód jeszcze może się nasilać, ale nie w takim stopniu, by stwarzać zagrożenie dla roślin.